KTO PODPISUJE TEN PONOSI ODPOWIEDZIALNOŚĆ

Odpowiedzialność z tytułu naruszenie przepisów ustawy o zamówieniach publicznych w świetle ustawy o finansach publicznych - OPINIA UZP opublikowana w Informatorze Urzędu Zamówień Publicznych Nr styczeń 2003 r.

Z przepisu art. 1 ustawy z dnia 10 czerwca 1994 r. o zamówieniach publicznych wynika, że ustawa ta określa m.in. zasady, formy i tryb udzielania zamówień publicznych. Z kolei w art. 138 ust.1 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 155, poz. 1014 ze. zm.) określony został katalog czynów, stanowiących naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Wśród nich, jak wynika z pkt 12 wskazanego przepisu, za naruszenie dyscypliny finansów publicznych uznaje się naruszenie zasady, formy lub trybu postępowania przy udzieleniu zamówienia publicznego, ustalonych ustawą o zamówieniach publicznych. Zasady, tryb i formy udzielania zamówień publicznych szczegółowo określone zostały w poszczególnych przepisach ustawy o zamówieniach publicznych.

Zauważyć należy, iż obok zasad szczegółowych wyrażonych w konkretnym przepisie można wyróżnić pewne zasady ogólne. Są to przykładowo:
zasada powszechności, wynikająca m.in. z przepisu art. 3 ustawy, w myśl którego ustawę stosuje się do udzielania zamówień publicznych na dostawy, usługi i roboty budowlane,
zasada równości zawarta przede wszystkim w art. 16 ustawy, z którego to przepisu wynika obowiązek traktowania na równych prawach wszystkich podmiotów ubiegających się o zamówienie publiczne,
zasada uczciwej konkurencji, która wynika m.in. ze wskazanego już przepisu art. 16, nakazującego prowadzenie postępowania o udzielenie zamówienia w sposób gwarantujący zachowanie uczciwej konkurencji, jak również z przepisu art. 17 ust.2, który zakazuje określania przedmiotu zamówienia w sposób, który mógłby utrudniać uczciwą konkurencję,
zasada jawności postępowania, która została zawarta w wielu przepisach ustawy, regulujących m.in. dostęp oferentów do dokumentacji z postępowania w sprawach o zamówienie publiczne.

Szczegółowe zasady udzielania zamówień publicznych określone zostały przede wszystkim w rozdziale 3 ustawy i dotyczą m.in. publikacji ogłoszeń w Biuletynie Zamówień Publicznych, uzyskiwania decyzji administracyjnych Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych, wymaganej dokumentacji, jak również warunków odrzucenia oferty, czy też unieważniania postępowania w sprawie o udzielenie zamówienia publicznego. W innych rozdziałach ustawy regulujących szczegółowo poszczególne tryby, w których może być prowadzone postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego, zostało zawartych również szereg przepisów o charakterze zasad szczegółowych. Dotyczą one przykładowo - jak w rozdziale 4 regulującym zasady organizacji przetargu nieograniczonego - terminów, sporządzania specyfikacji istotnych warunków zamówienia, czy wyboru najkorzystniejszej oferty.

Obowiązującą formą w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego jest forma pisemna. Wszelkie bowiem oświadczenia i zawiadomienia składane przez zamawiających dostawców lub wykonawców - stosownie do przepisu art. 21 ust.1 ustawy - wymagają tej formy. W tym przypadku mamy do czynienia ze zwykłą formą pisemną. Jednakże w przypadku sporządzania ofert i umów forma pisemna zastrzeżona została pod rygorem nieważności. Ustawa w art. 21 ust. 4 jednoznacznie stanowi bowiem, iż oferta musi być złożona na piśmie, pod rygorem nieważności. Złożenie oferty w innej formie niż pisemna, skutkuje nieważnością tej oferty. Podobnie z przepisu art. 74 wynika, iż umowy w sprawach zamówień publicznych wymagają formy pisemnej pod rygorem nieważności.
Odstępstwo od formy pisemnej, jest możliwe, tylko w przypadkach wskazanych ustawą. Zgodnie z przepisem art. 21 ust.2 ustawy, możliwe jest porozumiewanie się przez strony postępowania w innej formie niż pisemna, ale pod warunkiem, iż treść przekazanej informacji zostanie niezwłocznie potwierdzona na piśmie.

Katalog trybów, w których może być udzielone zamówienie publiczne określony został w art. 13 ustawy. Zgodnie z tym przepisem zamówienia publicznego można udzielić w jednym z sześciu trybów, a mianowicie w trybie: przetargu nieograniczonego, przetargu ograniczonego, przetargu dwustopniowego, negocjacji z zachowaniem konkurencji, zapytania o cenę oraz zamówienia z wolnej ręki. Jednocześnie - w myśl art. 14 ust.1 ustawy - podstawowym trybem udzielania zamówienia publicznego jest przetarg nieograniczony. Oznacza to, iż podmiot udzielający zamówienia powinien stosować przede wszystkim ten tryb. Jednakże w uzasadnionych przypadkach, ale - jak to wynika z przepisu art.14 ust.2 - tylko w okolicznościach przewidzianych w ustawie – zamawiający może korzystać z innych trybów udzielania zamówień. Wyboru trybu dokonuje zamawiający, ale w przypadku gdy wartość szacunkowa zamówienia przekracza 200.000 EURO skuteczność wyboru uzależniona jest od jego zatwierdzenia przez Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych. W przypadku zastosowania trybu zamówienia z wolnej ręki takie zatwierdzenie jest wymagane już w odniesieniu do zamówień o wartości szacunkowej powyżej 20.000 EURO. Jednakże należy zaznaczyć, iż zatwierdzenie zmiany trybu, oznacza w istocie zgodę Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych na jego zastosowanie, wobec powyższego decyzja w tej sprawie powinna być wydana przed podjęciem czynności w sprawie o udzielenie zamówienia publicznego. Taki pogląd wynika również z orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Naruszenie w omawianym zakresie przepisów ustawy o zamówieniach publicznych będzie w konsekwencji - jak to wynika ze wskazanego na wstępie przepisu z art. 138 ust.1 pkt 12 ustawy o finansach publicznych - skutkowało naruszeniem dyscypliny finansów publicznych.

W świetle przepisu art. 137 ustawy o finansach publicznych odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych ponoszą pracownicy sektora finansów publicznych oraz inne osoby dysponujące środkami publicznymi, w tym osoby odpowiedzialne za gospodarowanie środkami publicznymi przekazanymi podmiotom spoza sektora finansów publicznych. Z analizy przepisu art. 138 ust.1 pkt 12 ustawy wynika, iż czyn karalny, w rozumieniu ustawy o finansach publicznych, może być popełniony wyłącznie tylko poprzez udzielenie zamówienia publicznego. Odpowiedzialność z tego tytułu będą zatem ponosiły osoby udzielające tych zamówień. W praktyce dotyczy to kierownika jednostki zamawiającej i innych osób uprawnionych do składania oświadczeń woli w imieniu zamawiającego, którzy zatwierdzają wybór najkorzystniejszej oferty i podpisują umowę w sprawie zamówienia publicznego. W świetle orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego takiej odpowiedzialności nie będą ponosiły osoby, które wchodzą w skład komisji przetargowych, w tym pracownicy danej jednostki udzielającej zamówienia publicznego. Nie wyklucza to oczywiście ich odpowiedzialności pracowniczej czy dyscyplinarnej, jak również innej odpowiedzialności określonej przepisami prawa.


Agata Mikołajczyk
Dyrektor Departamentu Szkoleń i Wydawnictw UZP
Małgorzata Stręciwilk – Białek
Starszy specjalista w Departamencie Szkoleń i Wydawnictw UZP