Zamówienie dodatkowe w trybie zamówienia z wolnej ręki

Zamówienie dodatkowe w trybie zamówienia z wolnej ręki w oparciu o art. 71 ust. 1 pkt 5 Opinia Departamentu Prawnego UZP – Informator UZP sierpień 2002r.

Dopuszczalność udzielenia zamówienia dodatkowego w trybie zamówienia z wolnej ręki określa w art. 71 ust.1 pkt. 5.
Powyższy artykuł dopuszcza możliwość udzielenia zamówienia dodatkowego, w sytuacji gdy zachodzą poniższe okoliczności:
- wykonanie zamówień dodatkowych powierza się temu samemu wykonawcy
zamówienie jest zamówieniem dodatkowym
- wartość zamówień dodatkowych nie przekracza 20% wartości zamówienia podstawowego
- wykonanie zamówienia dodatkowego stało się konieczne na skutek sytuacji, której nie można było przewidzieć oraz gdy z przyczyn technicznych lub gospodarczych zamówienia dodatkowego nie można oddzielić od zamówienia podstawowego
Podkreślić jednak należy, iż dopuszczalność powołania się na przesłankę z cytowanego artykułu uzależniona jest od zaistnienia wszystkich wymienionych wyżej warunków jednocześnie.
Na uwagę zasługuje nowość w omawianym przepisie, a mianowicie konieczność powierzenia realizacji zamówienia dodatkowego temu samemu wykonawcy. Dotychczas konieczność zachowania tych samych norm, parametrów i standardów w praktyce oznaczała, iż zamówienie kierowane było do tego samego dostawcy/ wykonawcy, który realizował pierwotne zamówienie. Nie było jednak przeszkód aby zamówienie realizował inny podmiot. Aktualnie ustawodawca nie pozostawia w tym zakresie zamawiającemu wyboru, bowiem powyższy zapis jest precyzyjny i nie budzi wątpliwości interpretacyjnych.
Kolejnym warunkiem dopuszczającym zastosowanie zamówienia z wolnej ręki w oparciu o art. 71 ust 1 pkt. 5 jest posiadanie przez dane zamówienie charakteru zamówienia dodatkowego.
Nie można bowiem uznać za zamówienie dodatkowe przykładowo prac polegających na wymianie wykładziny dywanowej, wykonaniu furtki w ogrodzeniu, wymianie drzwi, itp..
Związany jest z tym fakt niemożności stwierdzenia, jakoby w przypadku wymienionych prac istniała konieczność zachowania tych samych norm, parametrów czy standardów.
Charakter tego typu zamówień wskazuje, że realizatorem nie musi być ten sam wykonawca, który wykonuje zamówienie pierwotne. Może być to każdy podmiot, gwarantujący właściwe wykonanie zamówienia.
Udzielenie takiego zamówienia prowadziłoby w efekcie do zwiększenia zakresu prac i w związku z tym rozszerzenia przedmiotu zamówienia poza jego określenie zawarte odpowiednio w specyfikacji istotnych warunków zamówienia. Mamy wtedy do czynienia z nowym zamówieniem i jego udzielenie powinno być dokonane w drodze ustawy o zamówieniach publicznych.
Trzecim obligatoryjnym elementem składającym się na całość przesłanki z punktu 5 ww. art., jest wartość zamówienia dodatkowego. Jeżeli zamawiający udziela kilku zamówień dodatkowych do zamówienia podstawowego to wartość każdego z nich określa się odrębnie lecz łącznie wartość ta nie może przekroczyć 20% wartości zamówienia podstawowego.
Nowym warunkiem, którego spełnienie warunkuje uznanie danego zamówienia za dodatkowe jest zaistnienie sytuacji, której nie można było przewidzieć a z której wynika konieczność wykonania tego zamówienia oraz gdy z przyczyn technicznych lub gospodarczych nie można oddzielić od zamówienia dodatkowego.
Dotychczas art. 71 ust 1 pkt. 1 mówił jedynie o konieczności zachowania tych samych norm, parametrów i standardów.
Zamówienia takie musiały mieć charakter jednoznacznie wypływający z uprzednich norm, parametrów i standardów, a ta jednoznaczność nie pozwalała na jakiekolwiek odstępstwa. Powyższa sytuacja mogła wynikać ze względu na unikatowe niepowtarzalne cechy uprzednich prac.
Zbliżone parametry, czy normy dodatkowego zamówienia nie były przesłanką pozwalającą na zastosowanie zamówienia z wolnej ręki.
Omawiany przepis wskazuje więc na rozszerzenie katalogu okoliczności po spełnieniu których możliwe będzie udzielenie zamówienia dodatkowego.
Jeśli chodzi o pierwszą część powyższego zapisu to stwierdzić należy, iż nieprzewidywalność sytuacji z której zaistnieniem związana jest konieczność wykonania zamówienia dodatkowego powinna mieć charakter obiektywny i bezwzględny. Podkreślić w tym miejscu należy, iż nie mieszczą się w kategorii robót dodatkowych roboty, które powinny być uwzględnione przez zamawiającego w umowie podstawowej. W takiej sytuacji nie może być mowy o nieprzewidywalności robót dodatkowych, zaś następstwa wadliwie zorganizowanego procesu inwestycyjnego nie mogą stać się podstawą do zastosowania trybu zamówienia z wolnej ręki w oparciu o art. 71 ust.1 pkt.5.
Analizując natomiast konieczność wykonania zamówienia dodatkowego gdy z przyczyn technicznych lub gospodarczych nie można go oddzielić od zamówienia podstawowego, należy przede wszystkim określić co kryje się pod pojęciem "przyczyny techniczne lub gospodarcze".
Jest to bez wątpienia pojęcie szersze od występujących dotychczas norm, parametrów i standardów, a tym samym powiększa krąg okoliczności uprawniających do udzielenia zamówienia dodatkowego w oparciu o art. 71 ust. 1 pkt.5.
Przez przyczyny gospodarcze należy rozumieć celowość, gospodarność i oszczędność, którymi powinien kierować się zamawiający przy realizacji każdego zamówienia publicznego.
Przyczyny techniczne pokrywają się częściowo ze wspomnianymi wyżej parametrami, normami i standardami, przy czym ustawodawca nie wspomina już o tym, że powinny one być takie same. W związku z powyższy sądzić należy, że i w tym zakresie okoliczności uprawniające do zastosowania trybu zamówienia z wolnej ręki również uległy rozszerzeniu.

Małgorzata Śledziewska
Departament Prawny